Σε συνεργασία και διάλογο με τον Κόμβο Κλιματικής Αλλαγή (cchub), η εικαστική πλατφόρμα «Topos in need», σε ιδέα, σχεδιασμό και επιμέλεια της Ίριδας Κρητικού, συστήνεται και παρουσιάζεται για πρώτη φορά με τη μορφή μιας ομότιτλης έκθεσης και τη συμμετοχή διακεκριμένων Ελλήνων εικαστικών, αλλά και του Μουσείου Ελληνικής Παιδικής Τέχνης, στο Ωδείο Αθηνών την Τετάρτη 1η Οκτωβρίου 2025, στο πλαίσιο της Ημερίδας του Κόμβου για την Κλιματική Αλλαγή στο Athens Democracy Forum που διοργανώνεται από το Democracy and Culture Foundation σε συνεργασία με τους New York Times, στην Αθήνα. 

Η έναρξη της έκθεσης παρουσία της επιμελήτριας και των καλλιτεχνών θα λάβει χώρα την 1^η Οκτωβρίου από τις  10:45 έως τις 11:15 στο Ωδείο Αθηνών στην αίθουσα Ω2.          

Στην έκθεση «TOPOS in need» συμμετέχουν:

Ηώ Αγγελή, Ιωάννα Αγγελίδου, Άννα Αχιλλέως, Νίκος Βατόπουλος, Βασίλης Βρεττός, Μαρία Γιαννακάκη, Θεοφάνης Γουλής, Χριστίνα Δουζένη, Ανδρέας Θεοδώρου, Κατερίνα Καλιτσουνάκη, Εβίτα Κανέλλου, Σπύρος Κόικας, Νίκος Κρανάκης, Νίκος Λεοντόπουλος, Πανδώρα Μουρίκη, Μάνος Μπατζόλης, Παναγιώτης Μπελντέκος Χρίστος Παπαδάκης, Μαριέττα Παπαχειμώνα, Λίλα Παπούλα, Χριστίνα Παρασκευοπούλου, Βιβή Περυσινάκη, Χρύσα Σκορδάκη, Βαγγέλης Πολύζος, Βαγγέλης Πουλής, Γιώργος Ρόρρης, Παύλος Σάμιος, Ιωάννα Τερλίδου, Σμαρώ Τζενανίδου, Βάσω Τρίγκα, Μαρία Φιλοπούλου, Γιάννης Ψυχοπαίδης και το Μουσείο Ελληνικής Παιδικής Τέχνης.

  

Μαία Φιλοπούλου, To the light (2024)                                                                 Χρύσα Σκορδάκη, Ασυγχώρητη λήθη  (2019)

 

          

Νίκος Λεοντόπουλος, Ληγμένος χρόνος (2023)                                            Πανδώρα Μουρίκη, Ελαιώνας (2023)

    

Θεοφάνης Γουλής, Da Vinci dystopia (2024)                                                     Βιβή Περυσινάκη, Ανάμεσα (2023)

Ηώ Αγγελή, Πέρα από τα όρια (2019)

Σημείωμα της Ίριδας Κρητικού, Αρχαιολόγου – Ιστορικού της τέχνης, Επιμελήτριας της έκθεσης για το “ TOPOS    in need ”

Σύμφωνα με τον Αριστοτέλη, ο τόπος, «ο γεμάτος χώρος που κατοικείται», είναι μια φυσική έννοια που συνδέεται με την κίνηση και τη θέση των σωμάτων, μια έννοια που εξηγεί τη φυσική κίνηση των στοιχείων μέσω των «φυσικών τόπων», όπως ο άνω (φωτιά) και ο κάτω (γη), ενώ, η κατά τόπον κίνηση είναι η κυριότερη μεταβολή. Ο  τόπος, το «περιέχον», ο «περιβάλλων χώρος» ενός αντικειμένου», έχει κεντρικό ρόλο στην κατανόηση της φυσικής φύσης των πραγμάτων. Ο τόπος, δεν είναι απλ ώς μια θέση στον χώρο, αλλά μια θεμελιώδης αρχή που καθορίζει τη φυσική κίνηση και τη θέση των σωμάτων.           

«Ο  τόπος          αποτελεί μια από τις βασικότερες γεωγραφικές και αναφορικές για τον άνθρωπο έννοιες. Σύμφωνα με τον διακεκριμένο ερευνητή με αντικείμενο την ανθρώπινη και την ουμανιστική γεωγραφία  Yi - Fu Tuan (1930-2022), ο τόπος δημιουργείται όταν ο χώρος αποκτά ιστορία, υλική υπόσταση, νόημα και μοναδικότητα που ορίζεται από πρόσωπα ή πράγματα». «Αποτελώντας ως σύνολο φυσικών διαστάσεων και αντικειμενικών ιδιοτήτων την πρώτη ύλη του τόπου, ο χώρος, γεμίζοντας μέσα από απτές και νοητικές εκδηλώσεις ανθρωπίνων δραστηριοτήτων, συμπεριφορών, αντιλήψεων, συναισθημάτων, ιδεολογιών, προσδοκιών, σημασιών και διαθέσεων, υποστασιοποιείται και νοηματοδοτείται, γίνεται κέντρο συναισθανόμενης αξίας και στοιχείο προσωπικής και συλλογικής ταυτότητας». Γίνεται δηλαδή, τόπος. *          

Τα ιστορικά μνημεία, ως έργα των ανθρώπων, αποτελούν ορατά και μετρήσιμα σημεία ενός τόπου, όπως και τα ιδιαίτερά του γεωφυσικά χαρακτηριστικά  (Παρθενώνας, Μετέωρα, Grand Canyon, Νεκρά Θάλασσα, Ιερουσαλήμ, κ.ά.) . «Ο τόπος ωστόσο, πέρα από τη ιδιαίτερη γεωφυσική και την μετρήσιμη ιστορική του υπόσταση, καθορίζεται επίσης από τη συμβολική, καθώς αποτελεί ταυτόχρονα μετρήσιμο επίκεντρο ανθρώπινης δράσης και αλληλεπίδρασης», γράφει με τη σειρά του ο καθηγητής Ψυχολογίας  Carl Friedrich Graumann. « H  αίσθηση του τόπου          αναφέρεται στον εγγενή χαρακτήρα του που ενσαρκώνει νοήματα και αξίες εννοιολογικού βάθους, σε συνάρτηση με τα συναισθήματα που προέρχονται από προσωπικά βιώματα, μνήμες και προθέσεις.  Η αίσθηση του τόπου είναι, πέρα από τα ορατά χαρακτηριστικά, στοιχείο του καθαρού ανθρώπινου ενσυνείδητου». **          

Περιγράφοντας τη διάκριση των εννοιών του τόπου και του χώρου, ο Tuan γράφει ακόμη:  «Στην ανθρώπινη εμπειρία, το νόημα του χώρου συχνά ταυτίζεται με αυτό του τόπου. Ο χώρος είναι περισσότερο αφηρημένος από τον τόπο.  Αυτό που αρχίζει ως αδιαφοροποίητος χώρος, μετατρέπεται σε τόπο καθώς το γνωρίζουμε όλο και καλύτερα και του αποδίδουμε αξία... Οι ιδέες του χώρου και του τόπου απαιτούν η μια την ύπαρξη της άλλης για τον ορισμό τους. Ο χώρος είναι ελευθερία, ο τόπος ασφάλεια: είμαστε συνδεδεμένοι με τον ένα, αλλά επιθυμούμε τον άλλο. Από την ασφάλεια και τη σταθερότητα του τόπου, αντιλαμβανόμαστε την ανοιχτοσύνη, την ελευθερία και την απειλή του χώρου, και αντίστροφα. Επιπλέον, αν θεωρήσουμε το χώρο ως το πλαίσιο που επιτρέπει την κίνηση, τότε ο τόπος είναι στάση. Κάθε στάση στην κίνηση παρέχει τη δυνατότητα σε μια θέση να μεταμορφωθεί σε τόπο».           

Κατανοώντας έτσι τον τόπο ως μια πυκνή δεξαμενή γεωγραφικών ιδιαιτεροτήτων μοναδικού συχνά κάλλους, ανθρώπινης ύπαρξης σε αλληλεξάρτηση, αναγνωρίσιμων γνωστικών μοτίβων, διακίνησης ιδεών και πολιτιστικών προτύπων που συνδέονται με σκέψεις και συναισθήματα, δράσεις και αναγνωρίσιμες δομές επιτευγμάτων, διαπιστώνουμε ταυτόχρονα την ευθραυστότητά του. Την ευθραυστότητα ενός κατοικημένου «κήπου» γεωφυσικού και ανθρώπινου κάλλους, που βαλλόμενος από παντού, παρά τη μοναδικότητά του, παρά την αδυναμία του να αναπαραχθεί, καλεί σε βοήθεια.           

Ο τόπος που μας κοιτά κατάματα, αντιμέτωπος με μια ανεξέλεγκτη κλιματική αλλαγή, αντιμέτωπος με μια ανεξέλεγκτη ανθρώπινη παράνοια που εγκυμονεί και πυροδοτεί φυσικές καταστροφές, εξάντληση αναντικατάστατων φυσικών πόρων, ακραία φτώχεια για εκατομμύρια ανθρώπων, βίαιες μετακινήσεις και πολέμους,, εκπέμπει σήμα κινδύνου.          

Ο τόπος μας, που είναι τόπος σε ανάγκη.          

Η ερημοποίηση του τοπίου και η έλλειψη του νερού, η δραματική ελάττωση του πρασίνου και οι καταστροφικές πυρκαγιές, η οικοδομική δυστοπία των πόλεων, ο υπερ-τουρισμός και η έλλειψη στέγης, η καταστροφή των μνημείων μέσα από μισαλλοδοξία και βιαιότητα, οι βίαιες μετακινήσεις των πληθυσμών και οι σφοδρές φυλετικές διακρίσεις και επιθέσεις, ο πόλεμος και η ακραία φτώχεια, το φλέγον προσφυγικό ζήτημα και η χαμηλής ή μηδαμινής αξία ανθρώπινη ζωή, οι μαζικές θανατώσεις των ζώων και η τροφική αλυσίδα με τα φυσικά της αποθέματα να έχουν παντελώς διαρραγεί, είναι κάποια από τα ζητήματα που θίγονται μέσα από τα έργα των συμμετεχόντων. Κάποια από τα πελώρια ζητήματα μιας εν εξελίξει συμπαντικής έκρηξης που καλούμαστε να μην προσπεράσουμε.

Η εξ επαφής απτική και οπτική ευαισθητοποίηση των συνέδρων, η ενσυναισθητική διάδραση με τα έργα, η ευκταία έναρξη ενός οργανικού διαλόγου που αναζητά λύσεις, στο πλαίσιο μιας έκθεσης που επιβεβαιώνει ότι «μια εικόνα είναι χίλιες λέξεις», αποτελούν μείζονα ζητούμενα της επιμελήτριας και των οργανωτών της.   

-

*Τuan ,  Y . F . (1977).  Space and Place: The Perspective of Experience. London: Edward Arnold.

*Graumann, C.F. (2002). Explicit and Implicit Perspectivity. Στο Graumann,    C.F. & Kallmeyer, W. eds. Perspective and Perspectivation in Discourse. Amsterdam, Philadelphia: John Benjamins Publishing Company, pp. 25-40.